Một vài câu chuyện về tên địa danh của làng thuộc phường Dư Hàng Kênh
- Thứ bảy - 09/12/2023 16:34
- In ra
- Đóng cửa sổ này
Có câu chuyện khá thú vị là chức dịch làng Dư Hàng đi lên quan, khi ăn sáng tại quán hàng bún ở khu đồng giáp làng An Dương, do sơ ý đánh mất sổ sách văn tự của cánh đồng này.
1. Cánh đồng Bún
(Hiện nay thuộc Phố Vũ Chí Thắng và phố Nguyễn Tường Loan ở P.Nghĩa Xá, Q.Lê Chân, TP Hải Phòng.)
Có câu chuyện khá thú vị là chức dịch làng Dư Hàng đi lên quan, khi ăn sáng tại quán hàng bún ở khu đồng giáp làng An Dương, do sơ ý đánh mất sổ sách văn tự của cánh đồng này. Chức dịch làng An Dương thu được lo lót lên quan xin sáp nhập cánh đồng ấy về làng An Dương. Mất trắng cánh đồng, các cụ buồn và gọi cánh đồng ấy là đồng Bún (để nhớ chuyện ăn bún mà mất ruộng).
2. Miếu Hai Xã:
Miếu được xây dựng năm 1330 thờ “Bản thổ Phúc THần” Vũ Chí Thắng. Xưa là “Miếu của trang Kênh Dương”. Năm Quang Bảo thứ 4 (Đinh Tỵ 1557), nhân dịp triều đình nhà Mạc ra lệnh sửa địa bạ, chức dịch thôn Đoài và thôn Nam, chủ yếu là họ Dương, họ Bùi cậy quyền thế và giầu có đòi sửa lại địa bạ phân chia lại đất có lợi cho thôn Đoài và đòi tách khỏi Hàng Kênh. Kiện tụng kéo dài, kể cả xô xát, cuối cùng đến khoảng năm 1564 thì làng được chia tách.
Làng Dư Hàng được chia thành hai làng, thôn Nam và thôn Đoài tách ra lấy tên là Dư Hàng, các thôn Bắc và thôn Trung vẫn giữ nguyên là Hàng Kênh đều thuộc huyện An Dương (riêng cái tên Dư Hàng cũng nhiều ẩn ý, chức sắc Hàng Kênh cho là làng "thừa" đất, chức sắc Dư Hàng cho là vùng dư giả giầu có thừa ăn). Làng Hàng Kênh được chia đình Nhân Thọ và văn từ ở thôn Bắc, làng Dư Hàng được chia chùa Dư Hàng và kiệu Long Cống, còn ngôi miếu không chia được thì sử dụng chung, từ đấy đổi tên ‘Miếu Hàng Kênh” thành “Miếu Hai Xã”.
3. Đầm Vẻn
Làng Vẻn (Phía bắc làng Hàng Kênh, có ít ruộng), dân Hàng Kênh đất rộng không khai phá hết, năm Quang Bảo nhà Mạc (1554) dân làng Vẻn phải sang vỡ hoang xâm canh tận khu vực giáp Cầu Gù thôn Nam Hàng Kênh. Dân làng Hàng Kênh gọi khu đó là Đầm Vẻn (là khu đầm nông và rộng thuận tiện cho cấy vụ chiêm) để nói về cánh đồng xâm canh của người làng Vẻn. Sau này do khó khăn về đi lại, làng Vẻn cho làng Dư Hàng (sau khi chia tách từ làng Hàng Kênh) thuê lại ruộng. Đến năm Gia Long, hai bên thỏa thuận làng Dư Hàng lấy Đầm Vẻn, làng An Biên “lấy một số diện tích tương đương với Đầm Vẻn về phía bắc cánh đồng Hậu giáp làng An Biên từ đường xe lửa (ngày nay) đến chùa Vẻn và cả trại chợ Cột Đèn (trại Ký Lợi cũ) trước cửa chùa Hàng Kênh”. Tuy đã thuộc làng Dư Hàng nhưng dân làng vẫn quen gọi cánh đồng đó là khu Đầm Vẻn. (Theo Thanh bì giản bạ làng Hàng Kênh trang 42). Điều này chứng tỏ Dân Làng An Biên sau thế kỷ 10 mới đến Hải Phòng (Khi ấy là phủ Kinh Môn) lập nghiệp.
4. Quán Nải.
Cùng với các công trình văn hóa làng Hàng Kênh như Đình Kênh, Chùa Hàng, miếu Hàng Kênh…, ông cha ta còn xây dựng trong mỗi thôn một quán bằng gỗ lim, lợp ngói, sàn gỗ, mỗi quán có 1-2 cái bia bằng đá, khắc tên những người có công góp tiền của xây dựng quán (dân làng thường gọi là quán đá). Những quán đá dùng cho dân làng nghỉ ngơi khi đi làm đồng. Đến ngày nay, còn thấy dấu vết của những quán đá xưa như: Quán Đông (ở phường Đông Hải), Quán Tây (quán Nải), Quán Nam (Khu thảm len Hàng Kênh), Quán Bắc (ở ngõ Văn Minh), Quán Trung (chợ Hàng cũ) với những câu chuyện đời cảm động. Tên Quán Nải có xuất xứ là những người hành khất từ ngoại tỉnh đến và trong thành phố ra, cuối ngày tập trung ở Quán Tây cư ngụ. Người có chữ gọi là quán "nại" (chữ Nho chỉ người hành khất). Dân gian gọi những người hành khất luôn đeo "tay nải" là quán của những người đeo tay nải nên gọi mãi quen thành Quán Nải.
Giữa làng có chợ Hàng Kênh (thường gọi là chợ Hàng) được xây dựng từ năm Chính Hoà thứ 22 (1701) bán các loại hạt giống, cây, con giống, gia súc, gia cầm, đồ dùng gia đình bằng tre, mây, nứa, lá... Chợ xưa họp một tháng 6 phiên vào ngày 3 và ngày 8 âm lịch. Đến năm 1963, chợ chuyển về Đông Trà, sau lại chuyển về sân kho Quán Sỏi họp chợ phiên vào sáng chủ nhật. Ngày nay, chợ Hàng đã trở thành phiên chợ quê đặc sắc trong lòng thành phố.
Ngoài các loại sản vật phục vụ sản xuất nông nghiệp và thú chơi hoa, chim cảnh, cá cảnh..., chợ còn buôn bán rất phong phú các mặt hàng dân dụng, hàng may mặc và các loại đồ dùng gia đình, đồ điện tử cũ... Từ thứ bảy đến sáng chủ nhật, cả một vùng rộng lớn quanh chợ chính, các đường Hoàng Minh Thảo, đường hai bên bờ mương An Kim Hải, đường Chợ Hàng, đường Miếu Hai Xã nối nhau dọc ngang thành khu chợ khổng lồ, là nơi mua sắm và tham quan ngoạn cảnh của nhân dân toàn thành phố và các tỉnh lân cận. Ngày nay, chợ Hàng được đánh giá là một khu chợ quê độc đáo nhất của vùng đồng bằng Bắc bộ../.
(Hiện nay thuộc Phố Vũ Chí Thắng và phố Nguyễn Tường Loan ở P.Nghĩa Xá, Q.Lê Chân, TP Hải Phòng.)
Có câu chuyện khá thú vị là chức dịch làng Dư Hàng đi lên quan, khi ăn sáng tại quán hàng bún ở khu đồng giáp làng An Dương, do sơ ý đánh mất sổ sách văn tự của cánh đồng này. Chức dịch làng An Dương thu được lo lót lên quan xin sáp nhập cánh đồng ấy về làng An Dương. Mất trắng cánh đồng, các cụ buồn và gọi cánh đồng ấy là đồng Bún (để nhớ chuyện ăn bún mà mất ruộng).
2. Miếu Hai Xã:
Miếu được xây dựng năm 1330 thờ “Bản thổ Phúc THần” Vũ Chí Thắng. Xưa là “Miếu của trang Kênh Dương”. Năm Quang Bảo thứ 4 (Đinh Tỵ 1557), nhân dịp triều đình nhà Mạc ra lệnh sửa địa bạ, chức dịch thôn Đoài và thôn Nam, chủ yếu là họ Dương, họ Bùi cậy quyền thế và giầu có đòi sửa lại địa bạ phân chia lại đất có lợi cho thôn Đoài và đòi tách khỏi Hàng Kênh. Kiện tụng kéo dài, kể cả xô xát, cuối cùng đến khoảng năm 1564 thì làng được chia tách.
Làng Dư Hàng được chia thành hai làng, thôn Nam và thôn Đoài tách ra lấy tên là Dư Hàng, các thôn Bắc và thôn Trung vẫn giữ nguyên là Hàng Kênh đều thuộc huyện An Dương (riêng cái tên Dư Hàng cũng nhiều ẩn ý, chức sắc Hàng Kênh cho là làng "thừa" đất, chức sắc Dư Hàng cho là vùng dư giả giầu có thừa ăn). Làng Hàng Kênh được chia đình Nhân Thọ và văn từ ở thôn Bắc, làng Dư Hàng được chia chùa Dư Hàng và kiệu Long Cống, còn ngôi miếu không chia được thì sử dụng chung, từ đấy đổi tên ‘Miếu Hàng Kênh” thành “Miếu Hai Xã”.
3. Đầm Vẻn
Làng Vẻn (Phía bắc làng Hàng Kênh, có ít ruộng), dân Hàng Kênh đất rộng không khai phá hết, năm Quang Bảo nhà Mạc (1554) dân làng Vẻn phải sang vỡ hoang xâm canh tận khu vực giáp Cầu Gù thôn Nam Hàng Kênh. Dân làng Hàng Kênh gọi khu đó là Đầm Vẻn (là khu đầm nông và rộng thuận tiện cho cấy vụ chiêm) để nói về cánh đồng xâm canh của người làng Vẻn. Sau này do khó khăn về đi lại, làng Vẻn cho làng Dư Hàng (sau khi chia tách từ làng Hàng Kênh) thuê lại ruộng. Đến năm Gia Long, hai bên thỏa thuận làng Dư Hàng lấy Đầm Vẻn, làng An Biên “lấy một số diện tích tương đương với Đầm Vẻn về phía bắc cánh đồng Hậu giáp làng An Biên từ đường xe lửa (ngày nay) đến chùa Vẻn và cả trại chợ Cột Đèn (trại Ký Lợi cũ) trước cửa chùa Hàng Kênh”. Tuy đã thuộc làng Dư Hàng nhưng dân làng vẫn quen gọi cánh đồng đó là khu Đầm Vẻn. (Theo Thanh bì giản bạ làng Hàng Kênh trang 42). Điều này chứng tỏ Dân Làng An Biên sau thế kỷ 10 mới đến Hải Phòng (Khi ấy là phủ Kinh Môn) lập nghiệp.
4. Quán Nải.
Cùng với các công trình văn hóa làng Hàng Kênh như Đình Kênh, Chùa Hàng, miếu Hàng Kênh…, ông cha ta còn xây dựng trong mỗi thôn một quán bằng gỗ lim, lợp ngói, sàn gỗ, mỗi quán có 1-2 cái bia bằng đá, khắc tên những người có công góp tiền của xây dựng quán (dân làng thường gọi là quán đá). Những quán đá dùng cho dân làng nghỉ ngơi khi đi làm đồng. Đến ngày nay, còn thấy dấu vết của những quán đá xưa như: Quán Đông (ở phường Đông Hải), Quán Tây (quán Nải), Quán Nam (Khu thảm len Hàng Kênh), Quán Bắc (ở ngõ Văn Minh), Quán Trung (chợ Hàng cũ) với những câu chuyện đời cảm động. Tên Quán Nải có xuất xứ là những người hành khất từ ngoại tỉnh đến và trong thành phố ra, cuối ngày tập trung ở Quán Tây cư ngụ. Người có chữ gọi là quán "nại" (chữ Nho chỉ người hành khất). Dân gian gọi những người hành khất luôn đeo "tay nải" là quán của những người đeo tay nải nên gọi mãi quen thành Quán Nải.
Giữa làng có chợ Hàng Kênh (thường gọi là chợ Hàng) được xây dựng từ năm Chính Hoà thứ 22 (1701) bán các loại hạt giống, cây, con giống, gia súc, gia cầm, đồ dùng gia đình bằng tre, mây, nứa, lá... Chợ xưa họp một tháng 6 phiên vào ngày 3 và ngày 8 âm lịch. Đến năm 1963, chợ chuyển về Đông Trà, sau lại chuyển về sân kho Quán Sỏi họp chợ phiên vào sáng chủ nhật. Ngày nay, chợ Hàng đã trở thành phiên chợ quê đặc sắc trong lòng thành phố.
Ngoài các loại sản vật phục vụ sản xuất nông nghiệp và thú chơi hoa, chim cảnh, cá cảnh..., chợ còn buôn bán rất phong phú các mặt hàng dân dụng, hàng may mặc và các loại đồ dùng gia đình, đồ điện tử cũ... Từ thứ bảy đến sáng chủ nhật, cả một vùng rộng lớn quanh chợ chính, các đường Hoàng Minh Thảo, đường hai bên bờ mương An Kim Hải, đường Chợ Hàng, đường Miếu Hai Xã nối nhau dọc ngang thành khu chợ khổng lồ, là nơi mua sắm và tham quan ngoạn cảnh của nhân dân toàn thành phố và các tỉnh lân cận. Ngày nay, chợ Hàng được đánh giá là một khu chợ quê độc đáo nhất của vùng đồng bằng Bắc bộ../.
Dương Anh Dũng