CÁC GIẢ THUYẾT ĐỂ NGHIÊN CỨU VỀ CẤU TRÚC HÌNH CHẤT CỦA HỆ KINH LẠC - HUYỆT VÀ CƠ CHẾ TƯƠNG TÁC CỦA LIỆU PHÁP CHÂM CỨU

ThS. Nguyễn Minh Thuỵ, Bà Lê Thị Minh Nguyệt, PGS.TS. Nguyễn Bá Quang, PGS.TS. Trần Văn Thanh, PGS.TS. Đậu Xuân Cảnh, VS.GS.TS.Phạm Văn Thức, BSCKII. Lê Trung Dũng & CS – Hội Châm cứu Việt Nam và Thế giới, Hội YHCT Việt Nam và Thế giới, Hiệp hội UNESCO Việt Nam, Hội Trị liệu Miễn dịch Ung thư Việt Nam.
TÓM TẮT
Đến nay, tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu và giả thuyết về HKL-H và CCTTCCC được đưa ra, nhưng vẫn còn nhiều điểm chưa thống nhất và chưa lý giải được. Chúng tôi đã có 2 giả thuyết mới về cấu trúc của HKL-H và CCTTCCC. HKL-H chính là sự tập hợp trải dài ra của các tổ chức tế bào có các quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng liên quan chặt chẽ với các chức năng của từng huyệt, từng đường kinh lạc, từng tạng phủ và của toàn bộ hệ kinh lạc tại chính hệ thống liên kết. Còn CCTTCCC chính là sự điều chỉnh và hồi phục lại các tính chất lý hoá của dịch kẽ, để từ đó, sẽ điều chỉnh và hồi phục được các quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng của các tế bào tại một số huyệt, một số đường kinh lạc, tạng phủ và hệ kinh lạc. Vì vậy, 2 giả
thuyết của chúng tôi đảm bảo được vấn đề cấu trúc luôn luôn phù hợp với chức năng thông qua quá trình chuyển hóa tương ứng và cũng trùng với quan điểm hiện nay là cần phải nghiên cứu các tổ chức tế bào tại HKL-H ở mức sâu rộng hơn. Đồng thời, 2 giả thuyết trên có thể lý giải được tất cả những điều đã nêu ra trong các sách châm cứu và trên thực tế lâm sàng. Mặt khác, 2 giả thuyết đó cũng chính là những cơ sở quan trọng để góp phần đích thực hiện đại và khoa học hóa được YHCT nhiều hơn, nhằm phát triển nhanh chóng và bền vững nền YHCT. Khi kiểm định các giả thuyết đó, chúng tôi rất cần nhận được sự giúp đỡ quý báu của các nhà khoa học trong các lĩnh vực của Y sinh học.
Từ khoá: YHCT – Y học cổ truyền, YHHĐ – Y học hiện đại, HKL-H – Hệ kinh lạc-huyệt, CCTTCCC – Cơ chế tương tác của châm cứu
MSc. Thuy NgM, Mrs. Nguyet LThM, Assoc.Prof.PhD. Quang NgB, Assoc.Prof.PhD. Thanh TrV, Assoc.Prof.PhD. Canh DX, Academician.Prof.PhD. Thuc PhV, Specialist level 2. Dung LTr et al – The World and Vietnamese Acupuncture Association, World and Vietnamese Traditional Medical Association, Vietnamese UNESCO and Vietnamese Society for Oncology Immunuotherapy.
ABSTRACT
So far, there have been many studies and hypotheses about the meridian - acupoint system (MAS) and interactive mechanisms of the acupuncture and moxibustion therapies (IMAMT) was given, but the many problems are still inconsistent and not explained. We have two hypotheses about the structure of the MAS and IMAMT. The MAS is a stretching convergence of the cell’ organizations with the transformation of substance and energy (TOSAE) in the close connection with the functions of each acupoint, each meridian, each viscera and of entire meridian system at the connective system. The IMAMT is adjustment and recuperation about the physicochemical properties of the interstitial fluid, whereby will be adjusted and recuperated the TOSAE of cells at the some acupoints, at the meridian, at the viscera and entire meridian system. So, our two hypotheses ensure the problem that the structure always fits with the function by the TOSAE’ process and also coincide with the current views: Should research on the cell’s organizations at the MAS at the more deep and wide levels. At the same time, those hypotheses can fully explain the concepts in the acupuncture and moxibustion books as well as in the facts. Other way, those hypotheses are also the important bases for the fast science, modernization and development of the TM. When testing those hypotheses, we very need to be received the scientists’ helps in many fields of the Biomedicine.
Key words: TM – Traditional Medicine, MM – Modern Medicine, MAS - meridian - acupoint system, IMAMT - interactive mechanisms of the acupuncture and moxibustion therapies, TOSAE - transformation of substance and energy
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Kết quả của châm cứu là hiển nhiên. Lý luận của YHCT về HKL-H và CCTTCCC là logic và biện chứng.
Nền YHHĐ đã nghiên cứu về HKL-H ở nhiều khía cạnh khác nhau, và đã khẳng định, sự tồn tại cùng công năng tác dụng của HKL-H là một thực tế khách quan. Cũng đã có nhiều giả thuyết về cấu trúc hình chất của HKL-H và giả thuyết về CCTTCCC được đưa ra, nhưng các giả thuyết đó đều không lý giải được hết những cơ sở biện chứng và riêng có của học thuyết HKL-H theo lý luận và thực tế của nền YHCT. Chính điều này đã không bao giờ làm hài lòng các nhà nghiên cứu và các thầy thuốc thực hành trong suốt thời gian qua.
Hiện nay, các nhà khoa học trên thế giới vẫn đang tiếp tục tập trung nghiên cứu nhằm tìm ra cấu trúc hình chất của HKL-H cùng các cơ sở khoa học để giải thích chính xác CCTTCCC.
Góp phần vào công việc đó, qua các nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước, qua thực tế khám chữa bệnh, qua quá trình tập luyện về khí công trong nhiều năm,..., đến nay, chúng tôi xin đề xuất hai giả thuyết mới về hình chất của HKL-H và cả vấn đề giải thích CCTTCCC.
Hai giả thuyết đó của chúng tôi đề cập đến các nội dung sau:
1. Hình chất của HKL-H theo các cơ sở khoa học hiện đại
2. CCTTCCC theo khoa học hiện đại
3. Phương pháp nghiên cứu kiểm định lại các giả thuyết đó.
Qua đó, sẽ đạt được 2 mục đích chính:
1. Chúng ta có đủ cơ sở để giải thích được tất cả các nội dung đã được nêu ra trong các sách châm cứu và trên thực tế.
2. Từ đó, cũng chính là những cơ sở quan trọng để góp phần phát triển nhanh chóng và bền vững nền YHCT.
1. BACKGROUND
Results of the acupuncture and moxibustion are obvious. Theory of the TMabout the MAS and IMAMT is logical, dialectical and exact.
The MM has researched about the MAS in the different sides and confirmed: The existence of the MAS is objective fact. There were many hypotheses about the structure of the MAS and IMAMT but those hypotheses not fully explain the problems in the acupuncture and moxibustion’ books as well as in the facts. With these things, the researchers and clinical doctors were never satisfied.
And now we propose the two new hypotheses about the structure of the MAS and IMAMT according to the scientific and modern bases as the MM.
The two hypotheses refer to the problems:
1. The structure of MAS according to the modern science.
2. The IMAMT according to the scientific and modern bases.
3. The research methods test about the two those hypotheses.
Through that, we will be achieved two main objectives:
1. We have enough bases to explain the problems in the acupuncture and moxibustion’ books as well as the facts.
2. Those two hypotheses are also important bases for the fast science, modernization and development of the TM.

2. CÁC GIẢ THUYẾT MỚI
2.1. Về cấu trúc hình chất của hệ kinh lạc - huyệt
Theo YHCT, hệ kinh lạc gồm có 12 đường kinh chính, 12 đường kinh biệt, 8 mạch chính, 15 lạc mạch, 12 đường kinh cân, 12 khu da, 365 lạc hội với kinh mạch mà có 365 huyệt và rất nhiều tôn lạc. Trong hệ kinh lạc có kinh khí - dinh khí vận hành, mỗi đường kinh mạch lạc đều có đường đi và công năng được xác định là khác nhau.
Cũng theo YHCT, cơ thể sống hay chết được nói đến là khí còn hay khí tuyệt. Và theo YHHĐ, điều đó được nói là còn hay là ngừng các quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng trong cơ thể, cho nên, khi nghiên cứu hình chất của hệ kinh lạc - huyệt, chúng ta cần phải nghiên cứu và quan sát trên cả những cơ thể sống, cần nghiên cứu tổ chức học của hệ thống đó trong hoạt
động chuyển hóa vật chất và năng lượng của nó.
Theo các cơ sở đó cùng với những nhận thức mới, đến nay, chúng tôi đề xuất về giả thuyết hình chất của hệ thống đó như sau:
2.1.1. Về cấu trúc hình chất của hệ thống kinh lạc
“Hệ kinh lạc là một hệ thống chuyển hóa vật chất và năng lượng mang tính riêng có của nó. Trong từng đường kinh mạch lạc, ngoài sự chuyển hóa chung của hệ thống, còn có sự biệt hoá về chuyển hóa các chất.
Mỗi đường kinh mạch lạc là tập hợp của các tổ chức tế bào có các quá trình chuyển hóa liên quan đến nhóm các chức năng của từng đường kỉnh mạch lạc và tạng phủ tương ứng. Mặt khác, các quá trình chuyển hóa đó cũng góp phần đảm bảo và liên quan đến toàn bộ hệ thống chuyển hóa của hệ kinh lạc và toàn cơ thể”.
2. THE NEW HYPOTHESES
2.1 About structure of the MAS
According to the TM, the meridian system includes: 12 main jing mai 經脉, 08 mai 脉, 12 jing bie 經別, 15 large luo mai 絡脉, the smaller luo mais and countless of the smallest luo mai - zong luo 宗络 and fu luo 浮络, there are 12 jing jin 經筋 and 12 skin areas, it includes 365 points, if including both sides there are 668 points,
The functions of the MAS are related to the regular physiological activities in the normal state of the human body. The human body has zang fu 臟腑, xue 穴, jin ye 津液, xue mai 血脉, four limbs, five senses, skin, tendons, muscles, brain, marrow, bones, etc. These different parts make the inside and outside, abdomen and back, top and bottom, right and left of the body be maintained in the unity, balance and harmony. And this organic coordination is mainly due to the close relationship of the meridian system between those organs and organizations.
Also according to the TM, the living body is said: Qi 氣 existing. As the MM, this is said: Transformation of substance and energy (TOSAE) still existing in the body. Therefore, the researches about structure of the MAS, we should research and observe on the living bodies, should research on the organizations of the MAS in their TOSAE (Metabolism)
So far, we propose hypothesis about the structure of the MAS as follows:
2.1.1. About meridian system:
“The MAS is a system having TOSAE towards their functions. In each meridian, besides general metabolism of the system, it has also difference in the TOSAE.
Each meridian is a convergence of the cell’ organizations with the TOSAE in the close connection with the functional groups of each corresponding meridian and viscera. On the other hand, this metabolism will contribute ensure to metabolism of the MAS and entire body”.
2.1.2. Về tổ chức huyệt
Theo YHCT, huyệt là nơi “thần khí” hoạt động vào ra, nó phân bố ở phần ngoài cơ thể và không phải là hình thái tại chỗ của da, cơ, gân, xương. Huyệt không những có quan hệ chặt chẽ với các hoạt động sinh lý và các biểu hiện bệnh lý của cơ thể, mà còn giúp cho việc chẩn đoán và phòng chữa bệnh một cách tích cực. Như vậy, giá trị sâu sắc nhất là khái niệm “thần khí”, và theo các chuyên đề trước đã phân tích, nên ở đây chúng ta cũng có thể hiểu: Huyệt tuy giống bất cứ mọi nơi khác đều có khí, có khí huyết cả, nhưng khí, khí huyết ở đây lại có thần, có các chức năng tác dụng rõ ràng đối với cơ thể. Và “thần khí”, chức năng của các huyệt là có những khác nhau.
Như vậy, chúng tôi có giả thuyết mới về tổ chức huyệt như sau:
“Huyệt là nơi mà tại đó, các tế bào của tổ chức đó có sự chuyển hóa vật chất và năng lượng để tạo ra những hoạt chất có tính sinh học cao. Đó cũng là một cơ sở quyết định cho quá trình chuyển hóa bình thường nào đó của đường kinh mạch lạc, của tạng phủ, của hệ kinh lạc và toàn cơ thể
Hoạt động chuyển hóa và những hoạt chất sinh học mà tổ chức huyệt tạo ra phụ thuộc vào từng huyệt, phụ thuộc vào các tình trạng sinh bệnh lý của cơ thể, và tại một số huyệt, nó còn phụ thuộc vào từng thời điểm khác nhau.
Mặt khác, tổ chức huyệt cũng là nơi cảm thụ và đáp ứng trước tiên với các tương tác thích ứng của châm, cứu,..., để từ đó, sẽ điều chỉnh và hồi phục lại được các chức năng của huyệt đó, và cũng chính từ đó, sẽ điều chỉnh và hồi phục lại một số chức năng tương ứng nào đó của hệ kinh lạc, tạng phủ và toàn cơ thể”
2.1.2. About acupoints:
According to the TM, the acupoint is the place where the shen qi 神氣 operate into and out, it is distributed in the outer part of the body and is not a local form of the skin, muscles, tendons, bones. The acupoint not only has a close relationship with the physiological activities and pathological manifestations of the body, but also helps in the diagnosis, cure and prevention actively.
There are 3 types of the acupoint: The acupoints on the jing mai 經脉 include 668 acupoints, the acupoints at the outside of the jing mai have more than 200 acupoints, and the A shi xue 阿是 穴.
Thus, most deep value is the concept of "shen qi 神氣", here we can also understand: Acupoints as well as other places all have qi and qi xue, but here qi and qi xue have shen 神, ie have obvious functions and effects on the body. And "shen 神", the functions of the acupoints are different.
And so, we have a new hypothesis about the organization of acupoints as follows:
“The acupoint is a place where cells of that organization have TOSAE to create substances with high biological characteristics. These also are decisive bases for the some normal metabolisms of the meridian, viscera, MAS and entire body.
The metabolism and high biological substances are created by acupoint’ organization depend on the each acupoint, depend on the
physiological and pathological conditions of the body, and at some acupoints, they also depend on each different time.
On the other hand, acupoint’ organization is also a first receptor and response of the proper interactions by the acupuncture and moxibustion, so from there, it will be adjusted and recuperated some certain corresponding functions of the meridian, viscera and entire body"
2.2. Về CCTTCCC
2.2.1. Theo YHCT, HKL-H là nơi dẫn truyền tà khí mà thành bệnh. Tà khí vào người, đầu tiên tác động vào da lông, nếu lưu được ở da lông thì nó sẽ vào tôn lạc, nếu lưu được ở tôn lạc thì sẽ vào lạc mạch, nếu lưu ở lạc mạch thì sẽ vào kinh mạch và vào tạng phủ, rồi chứa lại ở trường vị. Vì 12 kinh mạch đều có lạc thông với 365 huyệt, nên khi huyệt bị bệnh thường sẽ ảnh hưởng đến kinh lạc, tạng phủ.
Vì bệnh của kinh mạch có thể truyền vào tạng phủ và bệnh của tạng phủ cũng có những biểu hiện tương ứng ra kinh mạch. Khi kinh lạc, tạng phủ bị bệnh ắt sẽ có hư, thực,..., nên khi chữa bệnh phải căn cứ vào trạng thái hư, thực, ... của nơi có bệnh để điều trị cho đúng.
Bệnh tật phát sinh là do sự mất cân bằng về âm dương trong cơ thể, nên CCTTCCC cơ bản là điều hòa, lập lại sự cân bằng của âm dương. Cụ thể trong điều trị bằng châm cứu, muốn đánh đuổi tà khí, nâng cao chính khí (sức đề kháng của cơ thể) phải tùy thuộc vào vị trí bị bệnh (biểu và lý), tính chất của bệnh (hàn nhiệt), tình trạng hư thực của người bệnh và tác nhân gây bệnh để
vận dụng thích đáng liệu pháp châm cứu như bệnh ở biểu tác động ở mức nông, bệnh ở lý tác động sâu, bệnh hàn phải cứu, bệnh nhiệt phải châm, bệnh hư phải bổ, bệnh thực phải tả.
Trên cơ sở của học thuyết HKL-H, tùy theo nguyên nhân gây bệnh, tùy theo các chẩn đoán bệnh danh, bát cương, kinh lạc, tạng phủ,..., YHCT chú ý đặc biệt đến các vấn đề: Dùng liệu pháp gì, tính kịp thời, chọn huyệt, vấn đề đắc khí, vấn đề bổ tả, vấn đề định thần - trị thần, để đảm bảo được đúng lúc, đúng chỗ và đúng mức cao nhất.
2.2.2. Theo thuyết HKL-H như vậy cùng giả thuyết về cấu trúc hình chất của HKL-H đã nêu ở trên, nên các cơ sở theo khoa học hiện đại để giải thích được CCTTCCC như sau:
2.2.2.1. Vì cơ thể là một khối thống nhất, nên khi bị bệnh, các hoạt động chuyển hóa gồm quá trình đồng hóa, quá trình dị hóa, quá trình chuyển hóa và vật chất chuyển hóa của cơ thể, của tạng phủ, của đường kinh mạch lạc bị rối loạn hoặc suy giảm thì cũng sẽ có các biểu hiện bệnh tại các huyệt tương ứng ở những mức độ và tính chất khác nhau.
(Còn tiếp)
2.2. Hypothesis about the IMAMT
2.2.1. According to TM, the MAS is the place where the xie qi 邪氣 is transmited and becomes diseases. The xie qi 邪氣 enters body, first affects the skin and bristles, if it can be stored in the skin and bristles, it will enter zong luo 宗络, if it is stored in the zong luo, it will enter luo mai 絡脉, if it is stored luo mai, it will enter jing mai and zang fu. Because the 12 jing mai all have connection with 365 acupoints, so when the acupoints are ill, they will often affect the meridians and visceras.
Because the ill meridian can be transmited to viscera and the ill viscera has also ill manifestations in the corresponding meridian, so doctors need to master those rules and apply them in diagnosis.
Diseases arise due to an imbalance of yin 陰 and yang 陽 in the body, so the IMAMT is adjustment and recuperation about the balance of yin and yang. Specifically, in the acupuncture and moxibustion’ treatment, in order to eliminate xie qi 邪氣 and improve zheng qi 正氣, it must depend on the locations of the disease (biao 表 or/and li 里), properties of the disease (han 寒 or/and re 熱), and statuses (xu 虚 or/and shi 實) of the patient and diseased causes to apply the acupuncture or moxibustion properly, such as: The disease in biao must be the shallow impact, the disease in li must the deep impact, the han illness must be moxibustion, the re must be acupuncture, the xu illness must be bu 補, the shi must xie 寫.
On the bases of the MAS’ theory, depending on the diseased causes, depending on the diagnoses of the disease, the TEM pays special attention to the problems: What therapy must use, timeliness, selection of acupoints, de qi 得氣, bu xie 補寫, the psychotherapy, to ensure the most right time, place and level.
2.2.2. According to such MAS’ theory and the hypothesis about structure of the MAS as above, so the bases of modern science to clearly explain the origin of the IMAMT as follows:
2.2.2.1. Because the body is a unified block, so when in the ill body, the metabolic activities (The anabolism, catabolism, metabolism, metabolic materials) of the meridian system, of the viscera, of the meridian are disordered or reduced in the different levels and properties; And of course that time, the metabolic activities of some certain corresponding acupoints are also disordered or reduced.