Một vài mẩu chuyện về cha tôi

Tôi là con gái thứ chín, con gái út của Cụ Nguyễn Sơn Hà, xin phép được kể lại một vài mẩu chuyện về người Cha kính yêu của chúng tôi, nhân lễ kỷ niệm vô cùng ý nghĩa này:
Lúc đương thời, cha tôi có lần đang làm ăn phát đạt thì hay tin người thợ nấu sơn giỏi nhất của hãng mình mà Cụ đã dầy công đào tạo đã bị ông chủ hãng miền Nam dụ dỗ vào Nam làm cho ông ta. Theo pháp luật thời đó, thì việc đó là trái pháp luật. Luật sư đã khuyên cha tôi đi kiện. Nhưng cha tôi nói: “có cạnh tranh thì mới có tiến bộ”. Và người không những không đi kiện, mà còn vui vẻ đào tạo người thợ khác giỏi hơn.
Tuy không có bằng kỹ sư nhưng cụ luôn tự đọc sách kỹ thuật bằng tiếng Pháp và tự mình luôn làm các thí nghiệm, nghiên cứu tìm tòi không ngừng để chất lượng sơn ngày một tốt hơn.
Một chuyện khác
Khi cha tôi chuẩn bị vào Thanh Hoá ký hợp đồng khai thác mỏ đá xanh trong đó thì nghe tin người làm công cho mình sẽ vào tranh việc đó, sẽ ký trước vì vợ ông ta thấy việc này rất có lợi. Cha tôi lập tức đi ô tô vào Thanh Hoá làm việc ngay không chậm trễ.
Khi hợp đồng vừa ký xong thì ông nhân viên tệ hại kia vào đến nơi. Ông ta không ngờ và rất ngượng ngùng sợ bị trách phạt nặng nề hoặc sa thải. Nhưng cha tôi vẫn vui vẻ tiếp tục cho ông ta làm việc mà bỏ qua tất cả. Người nói “Đại nhân dung nhân”.
Khi đi họp ở Hội đồng Thành phố Hải Phòng, cha tôi thường bị một ông nghị khác không ưa mình hay “chọc ngoáy”. Vì cha ông ấy trước có mối tư thù với ông nội tôi, nên thường dặn con trai là phải tìm cách “trả thù”.
Cha tôi lúc đó không những không để bụng mà trái lại còn muốn giúp đỡ ông ấy. Có lần tại nghị trường, ông nghị kia nói tiếng Pháp không tốt, mọi người nghe chẳng hiểu gì cả. Ông ấy rất lúng túng thì cha tôi đã dịch hộ ông ấy suôn sẻ. Sau việc đó ông bỏ qua tất cả. Nghị kia cảm động và rồi lại trở nên tôn trọng và than thiết với cha tôi. Cha tôi nói: “Ông nội có lần đã dặn rằng: thù oán thì cởi ra, còn nghĩa tình thì buộc lại “.
Năm 1947, mới từ Hải Phòng tản cư lên Thái Nguyên, chị Sơn Thạch là chị gái tôi vừa kể vừa khóc vì thương cha. Chị kể rằng:
Một hôm cha đi họp xa về đến nhà ở Phúc Trìu thì thấy tất cả hai mẹ, vợ và các con đều nằm lăn ra mê man bất tỉnh vì đều ăn phải rau tàu bay, một thứ rau dại ăn vào lúc đói là bị ngộ độc.
Nhiều lần khác, bà nội tôi rất già và cũng đã bị lẫn, khi thấy chúng tôi còn bé tí lên thăm bà, một căn nhà bé lưng chừng đồi để tránh bom đạn máy bay, thì bà luôn nói:
“Bảo ông Hà đánh ô tô, đưa tôi về Hải Phòng, ở đây khổ lắm”.
Trong thành tạm chiếm, chính quyền Pháp luôn nhắn mời cụ về nội thành, họ sẽ hoan nghênh và tôn trọng. Nhưng dù khổ thế nào, cụ vẫn kiên quyết theo cụ Hồ kháng chiến đến cùng bỏ lại tất cả tài sản, ra đi tay trắng, với một đàn con nhỏ hai mẹ già và cả nhiều công nhân đi theo.
Vậy nhưng cha tôi tìm mọi cách tăng gia sản xuất, nuôi trồng, cày hái, tự túc cao độ.
Lúc đó cả hai cụ đều có tiêu chuẩn hưởng phụ cấp một số cân thóc hàng tháng, nhưng hai cụ đã không nhận mà để góp phần ủng hộ cho Chính phủ.
Khoảng năm 1953, tình hình kinh tế cực kỳ khó khăn, trong Hà Nội có niều người nhắn ra là họ muốn mua lại ngôi nhà 118 -120 phố Hàng Bông, Hà Nội. Nhà 4 tầng, mặt đường phố chính, nhìn ra vườn hoa Cửa Nam, hình như là 999m2. Mẹ tôi kể là lúc đó bán cực rẻ, chỉ cốt để cứu đói để theo kháng chiến đến cùng nên các cụ đã đồng ý bán với giá mấy chục gánh thóc.
Năm 1954, hoà bình cả nhà về Hà Nội, có người bạn làm Chánh Án đã bất bình, khuyên cha tôi nên yêu cầu người ấy không được “bắt chẹt” mình như thế hoặc mình sẽ chuộc lại. 
Nhưng cha tôi dứt khoát nói “Một lời đã hứa thì không thay đổi được”.
Thời kỳ B52 thả bom, nhà Lạch Tray bị 2 quả bom Mỹ, sạt mất một góc mái và cầu thang. Mặt trận Tổ quốc Thành phố cho người đến sửa chữa, nhưng kể là Cụ ông nói : 
“ Cứ sửa nhà cho bà con ở gầm cầu trước đi đã, nhà tôi còn ở tạm được”.
Có lần đã rất cao tuổi, cha tội bị ngã trong buồng tắm, nhưng người nhất quyết cố gắng tự dậy để không phiền luỵ ai suốt hai giờ đồng hồ.
Cha tôi là như vậy, rất tự trọng, rất anh hùng, nên mẹ tôi và các con cháu đều hết sức kính trọng và khâm phục.
Năm 1980, sau khi cha tôi mất, tôi có nhiệm vụ ở Xưởng Mỹ thuật Quốc gia, Bộ Văn hoá, là phải vẽ một bức tranh cho Phòng khách Chính phủ.
Hàng ngày vác giá vẽ ra Hồ Gươm vẽ cây gạo già trước Đền Ngọc Sơn, tự nhiên nhìn cây cao toả sáng lung linh, tôi bỗng cảm thấy cây đại thụ này cũng giống như cha mình, anh hùng và tuyệt đẹp.
Và kỳ lạ sau đó, bức tranh được rất nhiều người quan tâm. Nhà văn Tô Hoài viết: “Tranh Hồ Gươm thật gợi nhớ”.
Nhà văn Thiếu tướng Chu Phác viết: “Triển lãm có những nét tâm linh …”. Rồi tranh được chọn bầy ở Tháng văn hoá Việt Nam ở Liên Xô, rồi được đưa vào Bộ sưu tập của Bộ Văn hoá. Hoạ sĩ Dương Bích Liên, Trần Văn Cẩn cũng rất thích bức này …”

Tôi nghĩ về Cha tôi
Người anh hung
Một người không tầm thường
Vươn cao và toả sáng.