Một số suy nghĩa về vai trò của Liên hiệp hội KH&KT Tỉnh/Thành phố trong thực hiện nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị

TS. Đặng Văn Hưng

Theo Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là môt Nghị quyết rất quan trọng đã được Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh “Nghị quyết số 57 là văn kiện có ý nghĩa chiến lược, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng của đất nước trong lĩnh vực KH,CN,ĐMST và chuyển đổi số. Nghị quyết có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là kim chỉ nam cho sự phát triển trong kỷ nguyên mới phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng và là lời hiệu triệu mạnh mẽ trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân cùng nỗ lực đưa Việt Nam thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, có năng lực cạnh tranh toàn cầu.” ¹. Đứng trước nhiệm vụ quan trọng đó của đất nước, đặt ra cho Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố trong cả nước một vai trò rất quan trọng trong việc góp phần cùng đia phương thực hiện việc triển khai Nghị quyết nhằm mang lại hiệu quả thiết thực trong phát triển kinh tế và xã hội. Dưới đây là môt số suy nghĩ về những việc cần làm với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố về phát huy vai trò của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ, huy động và phát huy trí tuệ, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong việc triển khai, áp dụng các chủ trương, giải pháp thúc đẩy ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ trong đó có chuyển đổi số vào thực tiễn đời sống và sản xuất kinh doanh của địa phương mình.

GS. Viện sỹ-TSKH. Đăng Vũ Minh-Chủ tịch VUSTA báo cáo tại hôi nghị HĐ TW

Trước hết nhiêm vụ đặt ra cho Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố là tham gia đẩy mạnh Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị nhằm nâng cao nhận thức, quyết tâm phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, thực hiện chuyển đổi số trong cả hệ thống chính trị, đội ngũ trí thức Khoa học, Công nghệ, người dân và doanh nghiệp trên đia bàn địa phương mình. giúp hình thành nhận thức đúng, đầy đủ và sâu sắc trong toàn xã hội về vai trò của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Cụ thể trong đó cần:

+ Tuyên truyền rộng rãi trong xã hội

Tuyên truyền rộng rãi trong xã hội là nhằm mục đích nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, công chức, doanh nhân và người dân về vai trò then chốt của khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong phát triển kinh tế - xã hội. Nhằm thay đổi tư duy từ “chi phí” cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sang “đầu tư” cho khoa học và đổi mới sáng tạo.

Để tuyên truyền rộng rãi trong xã hội có thể tổ chức các hình thức:

Tổ chức các chiến dịch truyền thông bằng phương tiện: báo chí, truyền hình, mạng xã hội, website, bản tin khoa học kỹ thuật.

Xây dựng các chuyên mục phổ biến kiến thức khoa học công nghệ trên phương tiện truyền hình và đài phát thanh địa phương.

Phối hợp với trường học, tổ dân phố, phường xã… để đưa thông tin tới cơ sở.

Hôi nghị Thông tin chuyên đề tại thành phố Hải Phòng.

+ Tham gia tổ chức Giáo dục và đào tạo nâng cao hiểu biết khoa học – công nghệ

Nhằm trang bị cho cộng đồng những kiến thức cơ bản và ứng dụng thiết thực về công nghệ, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo; bồi dưỡng kỹ năng thích ứng với thay đổi do công nghệ mang lại.

Trong đó có thể tiến hành các hoạt động:

Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên đề về AI, dữ liệu lớn, bảo mật thông tin, IoT, kỹ năng số cho cán bộ, doanh nghiệp vừa và nhỏ, thanh niên, hội phụ nữ…; phối hợp với trường đại học, viện nghiên cứu tổ chức hội thảo khoa học, hội nghị chuyên đề.....

+ Góp phần tạo phong trào đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội

Nhằm khuyến khích người dân, doanh nghiệp tham gia sáng kiến, sáng chế, gắn kết khoa học với đời sống và sản xuất.

Kết hợp với các tổ chức xã hội phát động các cuộc thi sáng tạo kỹ thuật, sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng, giải thưởng KHCN thành phố như Liên hiệp Hội khoa học và kỹ thuật thành phố Hải Phòng đã từng làm.

Cùng Sở KH& KT tỉnh/thành phố tổ chức Ngày hội sáng tạo – đổi mới – chuyển đổi số cho địa phương.

Đề xuất với tỉnh / thành phố Biểu dương, tôn vinh các gương điển hình sáng tạo, ứng dụng KH-CN thành công trong doanh nghiệp, nông nghiệp, giáo dục…

Việc làm đó sẽ tạo cho Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố không chỉ là nơi tập hợp chuyên gia mà còn là “trung tâm truyền cảm hứng khoa học và đổi mới sáng tạo” cho toàn xã hội. Nhiệm vụ tuyên truyền, giáo dục không chỉ nhằm lan tỏa kiến thức, mà còn là “kích thích hoạt động, tạo động lực phát triển mới cho đổi mới sáng tạo, phát triển KHKT và ứng dụng KHKT và công nghệ ” dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số.

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố cần thúc đẩy nghiên cứu và chuyển giao công nghệ.

Đây là việc làm nhằm khuyến khích và hỗ trợ các hoạt động nghiên cứu, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ vào thực tiễn, nhằm gia tăng hàm lượng khoa học trong sản phẩm và dịch vụ, nâng cao giá trị sản phẩm, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh/thành phố.

Nhiệm vụ "Thúc đẩy nghiên cứu và chuyển giao công nghệ" trong đó có nhiệm vụ Khuyến khích và hỗ trợ nghiên cứu khoa học ứng dụng .

Với nhiệm vụ này, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố có thể định ra hướng nghiên cứu khoa học vào giải quyết các bài toán thực tiễn tại địa phương mình như về giao thông, ô nhiễm môi trường, xây dựng hạ tầng cơ sở cho chuyển đổi số, nông nghiệp với công nghệ cao, phát triển dịch vụ logistics trong chuỗi logistics, cảng biển thông minh với đia phương có cảng biển…

Để làm được điều này, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố cần có sư phối hợp với Sở Khoa học & Công nghệ, các trường đại học, viện nghiên cứu trung ương để đặt hàng các đề tài nghiên cứu theo nhu cầu thực tế của địa phương mình. Ưu tiên nghiên cứu ứng dụng, nghiên cứu phát triển và triển khai (R&D).

Nhiệm vụ thứ hai đó là Thúc đẩy chuyển giao công nghệ vào doanh nghiệp, sản xuất và đời sống

Nhiệm vụ này nhằm đưa kết quả nghiên cứu vào thực tế để tăng năng suất, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả kinh tế và chất lượng sản phẩm/ dịch vụ.

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố cần phối hợp với các Tổ chức như Sở Khoa học và Công nghệ ...để tạo ra các sàn giao dịch kết nối cung và cầu công nghệ; các chợ công nghệ – thiết bị (Techmart), các hội chợ công nghệ, các phiên kết nối công nghệ....

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố cần đề xuất với chính quyền tỉnh/thành phố xây dựng cơ sở dữ liệu về sáng chế, giải pháp hữu ích, mô hình ứng dụng thành công, giới thiệu tới doanh nghiệp trong đó có các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tham gia tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp trong tiếp nhận công nghệ; đề xuất tham gia đánh giá công nghệ, đào tạo sử dụng công nghệ, hỗ trợ thử nghiệm, chuyển giao công nghệ. Cùng các doanh nghiệp đề xuất và tham gia xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, ví dụ như miễn giảm thuế, vốn vay ưu đãi, hỗ trợ chi phí R&D.....

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố cần hợp tác chặt chẽ với các trường Đại học, các Viện nghiên cứu thuộc các Bộ/ngành trên địa bàn đia phương, các khu công nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp, hội nông dân, hội phụ nữ để xây dựng mạng lưới các chuyên gia tư vấn công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức trong và ngoài tỉnh/thành phố để triển khai hiệu quả các nhiệm vụ liên quan đến phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Để thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ trên, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố cần định hướng để trở thành “nhà tổ chức trung gian về khoa học và công nghệ”, giúp biến các kết quả nghiên cứu thành sản phẩm hữu ích, có thể đo lường đinh lượng được bằng năng suất lao động, hiệu quả sản xuất, hoặc lợi ích xã hội. Muốn thưc hiên điều đó cần xây dựng kế hoạch hành động cụ thể, phù hợp với tình hình thực tế của đia phương mình, đồng thời thường xuyên đánh giá, rút kinh nghiệm và điều chỉnh kịp thời nhằm đạt được các mục tiêu đề ra trong Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Tuy nhiên Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố hiện nay nhìn chung còn gặp nhiều khó khăn và hạn chế cả về mặt chủ quan và khách quan, đó là về lực lượng triển khai, cả về nhân lực chuyên trách, tài chính, công nghệ lẫn mạng lưới chuyên gia thường trực, về cơ chế chính sách và đặc biệt khi thực hiện chủ trương sắp xếp lại bộ máy, xây dựng chính quyền hai cấp. Tuy nhiên, trong bối cảnh khó khăn đó, vẫn có thể thực hiện được các nhiệm vụ lớn nếu Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố lựa chọn được cách làm thông minh, linh hoạt và dựa vào hệ sinh thái xã hội của địa phương mình. Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố có thể chuyển vai trò từ “làm trực tiếp” sang “kết nối – điều phối – dẫn dắt”. Điều đó có nghĩa thay vì tự tổ chức mọi hoạt động, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố cần và nên giữ vai trò “nhạc trưởng”, “người tổ chức”. Điều đó được cụ thể bằng việc kết nối các hội thành viên, trường đại học, doanh nghiệp, sở ngành,.... để cùng tổ chức các hoạt động khoa học, giáo dục, chuyển giao công nghệ; giao nhiệm vụ hoạt động cho các nhóm chuyên gia, tổ chức xã hội, điều đó sẽ dẫn đến chi phí thấp nhưng hiệu quả cao, thay vì tự xây dựng đội ngũ cố định. Khi xác định Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố giữ vai trò “nhạc trưởng”, “người tổ chức” có nghĩa Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố trở thành “người kết nối trí tuệ xã hội”, khi đó các nguồn lực từ bên ngoài sẽ tự đến, từ đó nâng tầm vai trò của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố trong hệ thống đổi mới sáng tạo của địa phương. Nhiệm vụ của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố thì có nhiều, tuy nhiên cần phải lựa chọn một số viêc cần phải làm, có trọng điểm, có hiệu quả nhanh, tác động tới xã hội rõ rệt. Như tổ chức cuộc thi sáng tạo kỹ thuật cấp tỉnh/ thành phố; các hôi nghị tọa đàm khoa học; hội thảo khoa học theo các hình thức online hay offline (trực tuyến hay trực tiếp). Tham gia công tác Tư vấn – phản biện xã hôi đối với chính sách của tỉnh/thành phố, điều đó sẽ phát huy được vai trò chất xám của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố.

Nghị quyết 18-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả cùng với Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị thực sự là cơ hội để Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố trong cả nước có điều kiện phát huy tiềm năng của mình. Với nhiệm vụ tập hợp, đoàn kết lực lượng trí thức khoa học và công nghệ trên địa bàn tỉnh/thành phố, nhằm phát huy tiềm năng trí tuệ của đội ngũ trí thức tỉnh/thành phố, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh/thành phố trong cả nước sẽ có những đóng góp hiệu quả trong viêc thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, góp phần xây dựng tỉnh / thành phố ngày càng phát triển bền vững trên nền tảng khoa học và công nghệ ./.